Mãn kinh vẫn được coi là “con dốc cuộc đời” của phụ nữ, đánh dấu cho sự kết thúc của thời kỳ sinh sản tự nhiên và bắt đầu bước vào giai đoạn “tuổi già”. Đối với phụ nữ Việt Nam, độ tuổi mãn kinh thông thường là 48 – 49. Điều đáng lo là theo các chuyên gia, tỷ lệ phụ nữ mãn kinh sớm trước tuổi 40 đang ngày càng có xu hướng tăng lên.
Mãn kinh và sự suy giảm nội tiết tố nữ Estrogen
Nguyên nhân của hiện tượng mãn kinh là do chức năng của buồng trứng thoái hóa, dẫn đến suy giảm nội tiết tố nữ Estrogen – hormone giới tính có vai trò quyết định tới sức khỏe, sắc đẹp và tâm sinh lý của phụ nữ. Nội tiết tố nữ Estrogen bắt đầu tăng mạnh ở độ tuổi dậy thì, hình thành nên các đặc điểm về giới như ngực nở, eo thon, xuất hiện kinh nguyệt và dồi dào nhất ở độ tuổi 20 – 30. Sau tuổi 30, Estrogen sẽ dần suy giảm và bắt đầu giảm mạnh sau tuổi 40. Sau tuổi 50, lượng Estrogen trong cơ thể chỉ còn lại khoảng 10% so với thời con gái. Do đó, độ tuổi mãn kinh trung bình cũng rơi vào khoảng 40 – 50 tuổi.
Chuyên gia cảnh báo: Tỷ lệ phụ nữ mãn kinh sớm đang ngày càng tăng
Theo các chuyên gia, các trường hợp mãn kinh trước tuổi 40 được coi là mãn kinh sớm và có tốc độ lão hóa buồng trứng cao hơn bình thường.
Điều đáng lo ngại là tỷ lệ này đang ngày càng lớn hơn theo thời gian do tác động của nhiều yếu tố như chế độ ăn uống, sinh hoạt, môi trường sống, áp lực công việc,…
Theo PGS. TS. Lưu Thị Hồng, mặc dù khoa học ngày càng tiến bộ, tỷ lệ phụ nữ mãn kinh sớm trước tuổi 40 lại ngày càng tăng. Năm 1986, cứ 100 phụ nữ thì có 1 phụ nữ mãn kinh sớm. Năm 2016, cứ 13 phụ nữ thì có 1 phụ nữ mãn kinh sớm. Tỷ lệ này đã tăng gấp 7,6 lần sau 30 năm và sẽ còn tăng nữa.
Điều đáng nói là trong khi độ tuổi mãn kinh có xu hướng trẻ hóa, tuổi thọ của con người, đặc biệt là phụ nữ ngày càng tăng lên theo sự tiến bộ của khoa học. Theo số liệu của Cục Thống Kê năm 2019, phụ nữ Việt Nam có tuổi thọ trung bình là 76,3 tuổi. Điều này cũng đồng nghĩa với việc thời gian mà phụ nữ phải chung sống với những triệu chứng khó chịu của độ tuổi mãn kinh ngày càng dài thêm, như: mất ngủ, bốc hỏa, khô âm đạo, giảm ham muốn, cáu gắt,… Nghiêm trọng hơn, khi bước vào tuổi mãn kinh, phụ nữ cũng có nguy cơ cao hơn phải đối mặt với các bệnh lý như tim mạch, loãng xương, nguy cơ gãy xương đùi, ung thư,…
Nguyên nhân gây ra mãn kinh sớm
Bản chất mãn kinh sớm bắt nguồn từ việc chức năng của buồng trứng suy giảm nhanh hơn bình thường, dẫn đến thiếu hụt nội tiết tố nữ Estrogen.
Theo chuyên trang Sức khỏe Hoa Kỳ Healthline, có nhiều nguyên nhân gây ra tình trạng này, trong đó có thể kể đến các tác nhân như:
- Di truyền: Tốc độ suy giảm chức năng của buồng trứng ở mỗi người không giống nhau, dẫn đến độ tuổi mãn kinh cũng khác nhau. Do đó, bất kỳ phụ nữ nào cũng có thể có nguy cơ gặp phải tình trạng mãn kinh sớm. Để biết mình có rơi vào trường hợp này không, bạn có thể đi thăm khám tại các cơ sở y tế hoặc kiểm tra nội tiết tố nữ online. Trong trường hợp không tìm được tác nhân bệnh lý hoặc nguyên nhân khách quan gây ra tình trạng mãn kinh sớm thì nguyên nhân được xác định thường sẽ là do di truyền.
- Lối sống: Một loạt nghiên cứu đã chỉ ra hút thuốc lá thường xuyên và trong thời gian dài có thể gây suy giảm Estrogen bởi tính kháng Estrogen của các chất trong thuốc lá. Ngoài ra, cũng có nhiều nghiên cứu cho thấy chế độ ăn chay, ít vận động và ít tiếp xúc với ánh nắng mặt trời lâu ngày cũng có thể gây tiền mãn kinh sớm.
- Bệnh tự miễn: Mãn kinh sớm có thể là dấu hiệu của 1 số chứng bệnh tự miễn như bệnh tuyến giáp hoặc viêm khớp dạng thấp. Trong các bệnh tự miễn, hệ thống miễn dịch sẽ nhận nhầm một cơ quan trong cơ thể với các tác nhân lạ và tấn công cơ quan này, từ đó ảnh hưởng đến hoạt động của buồng trứng. Thời kỳ mãn kinh xảy ra khi buồng trứng ngừng hoạt động.
- Xạ trị và hóa trị trong điều trị ung thư: Đây cũng là một tác nhân gây suy buồng trứng sớm, đẩy nhanh tốc độ suy giảm Estrogen.
Mãn kinh sớm – Phòng tránh và điều trị
Tại các quốc gia phát triển, do sớm có hiểu biết về nội tiết tố nữ và có thói quen đi thăm khám thường xuyên nên phụ nữ thường có các biện pháp bổ sung nội tiết tố nữ từ sớm, từ đó giúp phòng tránh mãn kinh sớm tốt hơn. Tuy nhiên, tại Việt Nam, do khái niệm nội tiết tố nữ còn chưa phổ biến, dẫn đến “80% phụ nữ không biết mình bị thiếu hụt nội tiết tố nữ” (Theo PGS.TS Vũ Bá Quyết). Khi gặp phải những biểu hiện thiếu hụt nội tiết tố nữ, phụ nữ Việt Nam thường có tâm lý chịu đựng vì nghĩ rằng đây là quy luật tất yếu của tuổi tác, hoặc đến thăm khám sai chuyên khoa, dẫn đến tốn nhiều thời gian, công sức mà vẫn không cải thiện được tình trạng sức khỏe.
Hiện nay, Hội Phụ Sản Việt Nam đã nghiên cứu và cho ra mắt ứng dụng kiểm tra nội tiết tố nữ online, đặt tại website noitiettonu.vn, giúp phụ nữ chủ động kiểm tra, đánh giá tình trạng sức khỏe nội tiết của mình, từ đó có các biện pháp bảo vệ và phòng ngừa kịp thời.
